Welke invloed had de lockdown op jongeren? Vorige maand publiceerden Leidse wetenschappers hun eerste ontdekkingen in Scientific Reports van Nature.com, zo schrijft de GGZ.
Het onderzoek is gericht op jongeren van 9 tot 13 jaar; juist omdat deze leeftijdsfase heel belangrijk is voor de sociale ontwikkeling van het brein. De sociale wereld breidt zich uit en vrienden worden belangrijker. De lockdown bracht isolement en spanning. De verwachting was dat zoiets impact heeft gehad op het jongerenbrein. En inderdaad, de resultaten van dat onderzoek wijzen dat ook uit. Er is gelukkig ook een keerzijde: herstel is misschien mogelijk, dankzij de plasticiteit van de hersenen.
Goed dat hier aandacht voor is. En laten we hopen dat we jongeren helpen hun veerkracht te hervinden en lessen trekken uit het verleden.
En hoe zit het dan met de allerkleinsten?
Eigenlijk verrast de uitkomst van dit onderzoek me niet. Ze zijn in lijn met het literatuuronderzoek dat ik in 2021 deed naar het effect van de lockdown op de allerkleinsten. Ik focuste me op de allerjongsten, omdat ik bij de 0- tot 2-jarigen in mijn omgeving ineens ander gedrag zag. En omdat ik als moeder van een kleine meid en als (destijds toekomstig) kindercoach en 1000dagen coach wist hoe belangrijk de eerste periode is in een mensenleven.
Omdat het onderwerp nu weer op popt, deel ik graag hier een blog uit 2021 met je.
A Village in Lockdown
It takes a village to raise a child, klinkt een Afrikaans gezegde. Maar wat als zo’n ‘village’ in lockdown raakt? De lockdown heeft grote impact gehad op veel ouders, kinderen en de omgeving die voor het welzijn van kinderen cruciaal is. Dat geldt vooral voor gezinnen die in een sociaal isolement terecht kwamen. Of die last hadden van langdurige, onvoorspelbare en extreme stress.
Nu is stress niet per sé iets slechts. Wanneer stress gematigd, beheersbaar en voorspelbaar is, vergroot het de veerkracht van een kind. Maar als een kind lange tijd opgroeit in een extreem stressvolle, onvoorspelbare situatie, wordt hij kwetsbaarder. Het stress response systeem van het brein raakt dan overactief. Gevolg: het kind voelt constant gevaar, ook in situaties waarin er niets aan de hand is.
Bij de allerjongste kinderen zien we sinds de lockdown een toegenomen hechtingsproblematiek. Dat uit zich o.a. in ontwikkelingsachterstanden (taal, beweging, cognitie) en problemen op sociaal-emotioneel vlak. Wetenschappers trekken nu aan de bel en waarschuwen voor het risico dat ‘de jongste generatie levenslang de gevolgen zal dragen van de coronacrisis’.
“Stress is niet per sé iets slechts. Maar wel als het langdurig, extreem en onvoorspelbaar is.”
Tijdens het onderzoek had ik me nog geen mening gevormd over de maatregelen, laat staan een visie gevormd. Maar al schrijvende werd mij duidelijk dat een kindgerichte aanpak toekomstbestendiger zou zijn geweest voor het hele systeem waarin we leven (op macro- en microniveau). Mijn stuk was géén pleidooi tegen coronamaatregelen an sich, maar wel een oproep aan elke volwassene die een kind heeft, zwanger is of met kinderen werkt om heel bewust te zijn over het belang van de eerste 1000 dagen voor een mensenleven. Ik deel hier graag op hoofdlijnen mijn bevindingen van toen.
Wat we voor de pandemie al wisten…
Hoewel we voor de pandemie al behoorlijk wat wetenschappelijke kennis hadden over wat jonge kinderen nodig hebben om zich gezond te kunnen ontwikkelen tot volwassen mensen, deden we precíes dat wat een gezonde (lange termijn) ontwikkeling in de weg staat. We wisten al deze dingen namelijk al over het jonge kinderbrein:
- Het kinderbrein is in het eerste levensjaar enorm actief en vatbaar voor nieuwe prikkels en ervaringen. Het is een cruciale periode voor de aanleg van synaptische netwerken. –> Toch sloten de kinderopvangverblijven en ontraadden opa’s en oma’s om op te passen. Speelafspraakjes of andere momenten en locaties waar kinderen de wereld en anderen konden leren kennen waren langdurig niet mogelijk.
- Het jonge kinderbrein is enorm vatbaar voor relaties en stress. –> In veel gezinnen brachten de maatregelen een hoop spanning, stress en soms zelfs paniek met zich mee.
- Veiligheid, voorspelbaarheid, aandacht en liefde hebben een enorme kracht op de ontwikkeling van jonge kinderen. –> Een tijdlang was niets meer voorspelbaar. De routine werd onderbroken, de kinderen die wél naar de opvang mochten zagen telkens een ander gezicht, en de aandacht thuis was moeilijk op te brengen of te verdelen nu ouders moesten switchen tussen thuiswerken, opvoeden en lesgeven.
- Hoe we het kind kunnen helpen om zichzelf en de wereld te vertrouwen, om relaties aan te gaan, ervaringen op te doen en te leren. –> Die wereld werd behoorlijk verkleind.
- Hoe het kind gedijt bij variatie in en hoeveelheid van sociale herhalingen. –> Idem dito.
- En ook hoe we hem kunnen helpen bij het maken van een neurobiologische blauwdruk die hem helpt uit te groeien tot een veerkrachtig mens; iets waar hij de rest van zijn leven baat bij heeft. En de generaties na hem.
En tóch…
En tóch werden gezinnen op zichzelf teruggeworpen en velen kwamen in een sociaal – en soms ook emotioneel – isolement terecht. Voor het jonge kind betekende dat: weg sociale herhalingen, weg gevoel van veiligheid, weg voorspelbare wereld. Los van de hongerwinter is er geen andere situatie te bedenken waarin we zo lang en op zo’n grote schaal als maatschappij zijn onderworpen aan een stresstest. Het is dan ook niet gek dat de contouren van de impact op een grote groep jonge kinderen nu langzaamaan zichtbaar worden. Sociaal-emotionele problematiek, taalontwikkelingsstoornissen, verkrampte spieren, fysieke disbalans en ga zo maar door.
Ons dorp staat nog overeind
Is alles dan kommer en kwel? Nee, niet elk gezin en niet alle kinderen hebben last gehad van de lockdown. Sommige kinderen hadden er zelfs juist baat bij. En ook zijn er heel wat gezinnen die weliswaar stress ervaarden, maar die voldoende aandacht, rust en veiligheid boden om de spanning thuis te compenseren. Veerkrachtige gezinnen dus!
En er is nóg een lichtpuntje in dit verhaal: niets staat vast! De geschiedenis heeft wel uitgewezen dat ‘waar chaos heerst en systemen onder druk komen te staan, er ruimte is voor transformatie… Of dat nu op wereldniveau is of binnen een gezin. Nu is de tijd.
“Laten we ons minder focussen op het wegwerken van cognitieve achterstanden, maar voor onze kinderen kansen creëren om waardevolle relaties aan te gaan en te behouden.”
It takes a village to raise a child… zo begon ik mijn literatuuronderzoek. Ieder van ons leeft in dat ‘dorp’ en draagt een verantwoordelijkheid. Niet alleen de overheid en maatschappelijke organisaties, maar ook ouders, opa’s, oma’s, vrienden, buren, familieleden, pedagogen, kinderartsen, beleidsmakers, bestuurders, psychologen en kindercoaches. We spelen allemaal een rol.
Ons ‘dorp’ staat nog overeind. Laten we ons minder focussen op het wegwerken van cognitieve achterstanden, maar voor onze kinderen kansen creëren om waardevolle relaties aan te gaan en te behouden. Geef begrip, liefde, erkenning, waardering en stimuleer voorspelbare, consistente liefdevolle interacties. Dat alles helpt kinderen vertrouwen te krijgen in zichzelf en in de wereld. Vertrouwen dat zo nodig is om überhaupt te kunnen leren, groeien en bloeien, Pas dan kan heling beginnen. Van het brein, de hormoonhuishouding, de organen en alle systemen die daaraan gekoppeld zijn. Zelfs ontwikkelingsachterstanden (ontstaan uit stress of trauma) kunnen dan verdwijnen. Het begint met liefde en oprechte aandacht. En dat is hoopvol, toch?
Ouders in balans = kinderen in balans
Dat vraagt aan ieder van ons om in deze tijd en in de toekomst telkens weer de afweging te maken tussen de risico’s en kansen voor onze kinderen. Platgeslagen is het een keuze tussen de korte termijn en de lange termijn. Tussen kinderen isoleren of onderdeel laten blijven van een sociaal netwerk. Tussen afwijzen en omhelzen. Tussen angst en liefde.
“Kunnen wij de angst eigen zelf wel loslaten? Vertrouwen voelen en uitdragen? Zelf meer in balans komen?”
Daarbij is een persoonlijke rol weggelegd voor ons volwassenen. Kunnen wij de angst eigen zelf wel loslaten? Vertrouwen voelen en uitdragen? Zelf meer in balans komen? Want als dat gebeurt, kunnen we nog meer betekenen voor de kinderen om ons heen (weet ik uit eigen ervaring – tja, met vallen en opstaan). Je kan een ander alleen iets meegeven wat je jezelf eigen hebt gemaakt. Als ‘jonge’ moeder besef ik maar al te goed hoe pittig die reis kan zijn. En ik kan alleen maar zeggen: je staat er niet alleen in. Gun jezelf wat je je kind ook gunt!
De geschiedenis laat zien dat zelfs uit de grootste crisis veerkracht en vernieuwing kan ontstaan. Hoewel de coronacrisis een beproeving is voor bestaande systemen en structuren, lijkt mij de oplossing heel simpel… Waar ik vele pagina’s van literatuuronderzoek nodig had om tot inzicht te komen, kan ik de boodschap van mijn artikel samenvatten in slechts zeven woorden:
liefde is het medicijn voor het kinderbrein.
Zo krijgt ‘alleen samen’ een heel andere betekenis.
Download
Wil je meer weten over de impact van de lockdown op (jonge) kinderen? Ben je benieuwd hoe patronen binnen gezinnen van generatie op generatie overdragen of juist doorbroken kunnen worden? Wil je als professional of verzorger mee bouwen aan een wereld waarin kinderen én hun gezinnen in hun kracht komen te staan?
Download dan hier hele artikel A Village in Lockdown >>
